İzmir Büyükşehir Belediyesi, Bornova Ovası ve etrafının taban özelliklerini, zelzele sırasındaki davranışlarını belirlemeye yönelik çalışmalarını sürdürüyor. Çalışmada, ovanın üç boyutlu modellemesi çıkarılarak muhtemel bir sarsıntıdan nasıl etkileneceği belirlenecek. Akabinde mikrobölgeleme etüt çalışmasından gelen öteki sonuçlarla bütünleştirilerek yerleşime uygunluk değerlendirmesi yine yapılacak.

İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin kenti afetlere karşı dirençli hale getirmek hedefiyle karada ve denizde başlattığı depremsellik araştırması sürüyor. Yapılaşmalar için sağlıklı yerleri belirlemek hedefiyle Bornova Ege Üniversitesi Yerleşke bölgesinde de sondaj çalışması başlatıldı. Bornova Ovası ve etrafının taban özelliklerinin yanı sıra zelzele sırasındaki davranışlarını belirlemeye yönelik çalışmalar tamamlandığında, mikrobölgeleme olarak bilinen yapılaşmaya uygun ve uygun olmayan alanlar belirlenecek. Ayrıyeten mevcut yerleşim bölgelerinin muhtemel sarsıntılardan nasıl etkileneceği de çalışmanın akabinde netlik kazanacak.

Bölgeden örnekler alınıyor
İlçede 49 bin 900 metre jeolojik, jeoteknik ve hidrojeolojik gayeli açılacak sondaj kuyularından biri olan Ege Üniversitesi Kampüsü’ndeki kuyunun derinliği 300 metre. Çalışmayı yürüten takımda yer alan Gazi Üniversitesi Teknoloji Fakültesi İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Nihat Sinan Işık, Bornova Ovası ve etrafının taban özelliklerini, zelzele sırasındaki davranışlarını belirlemeye yönelik çalışmalar yürüttüklerini ve bölgeden örnekler alındığını söyledi. Örnekler üzerinden laboratuvarlarda deneyler yapılacağını tabir eden Nihat Sinan Işık, “Bunların akabinde tabanın mekanik özellikleri ve dinamik özellikleri belirlenip, projenin sonunda bilgisayar ortamında zelzele hareketi uygulanarak bu bölgenin sarsıntı sırasındaki reaksiyonu ölçülecek” dedi.

Jeoteknik maksatlı 17 derin kuyu açılacak
Çalışmalar kapsamında hem heyelanları izleme hem de taban özelliklerini belirleme gayeli kuyuların açıldığını anlatan Işık, şunları söyledi: “Toplamda 17 derin kuyu sondaj çalışması olacak. Derinlikleri değişecek, yerinde belirlenecek. Türkiye’de bu kadar derinlikte yapılan birinci çalışma. Öbür jeoteknik hedefli sondaj kuyuları 30 metre ile 15 metre aralığındaydı. Onlar daha sığ yapılar gayeli. Fakat bu derin sondaj olduğu için bütün ovanın, bütün basenin yapısını belirleyeceğiz.”

Bornova Ovası üç boyutlu olarak modellenecek
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Öğretim Üyesi Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Aydın Büyüksaraç ise yerin dinamik modüllerinin tespitine yönelik bir prosedür olan PS logging uygulamasını kullandıklarını belirtti. Bu derece ağır ölçümün birinci sefer uygulandığını da vurgulayan Büyüksaraç, “Bornova Ovası’nda 200 metrekarelik hücrelerde bin 560 jeofizik ölçü alıyoruz. Bu 9 farklı ölçü birebir anda ve sistemli aralıklarla gerçekleştiriliyor. Bir de ivme kayıtları yapıyoruz. İvme kayıtları da Bornova Ovası’nın en derin olabileceği yerlerinde yapılıyor. Bunların hepsinin bir ortada kıymetlendirilmesi ile Bornova Ovası’nı üç boyutlu olarak modellemeyi planlıyoruz. Daha evvel yapılan çalışmalar var ancak bu derece ağır ve kapsamlı çalışma birinci defa yapılıyor” diye konuştu.

Havza modeli ortaya çıkacak
Sismik ölçülerin olağanda yüzeyden yapıldığını anlatan Aydın Büyüksaraç, “Burada sondaj derinliği 300 metre ve 300 metre derinlikte PS logging çalışması Türkiye’de birinci kere yapılmış oluyor. O açıdan da çok değerli bir çalışma. Bu aygıt 7 metre uzunluğunda. Çelik vinç ile kuyunun içerisine indiriyor. Havzanın en derin noktalarından sismik sürat kıymetlerini elde ediyoruz. Birinci 30 metrelik derinlikteki bilgilerin alınmasıyla yerleşim yeri uygunluk haritaları ortaya çıkarılıyordu. Fakat günümüzde bilhassa Bornova Ovası üzere derin havzaların olduğu yerlerde birinci 30 metrelik bilgilerin kâfi olmadığı anlaşıldı. PS logging çalışması, yüzeyden yapılan öbür jeofizik çalışmalarla bütünleştirilerek, daha yanlışsız daha yüksek hassasiyetli bir havza modelinin ortaya çıkmasını sağlayacak. Havza karakterini daha uygun tan ımlamış olacağız” dedi.

Güvenli kentler kurulacak
Çalışmalar sonunda zayıf tabanlar ile nitelikli tabanların netleşeceğini söz eden Prof. Dr. Büyüksaraç, şu bilgileri verdi: “Buna bağlı olarak da mikrobölgeleme gerçekleşecek. Yani yerleşime uygun yahut uygun olmayan yerler ayırt edilecek. İmar planlarına bu halde işlenecek. İmar müsaadesi verilirken hangi kat yüksekliğinin tehlikeli olabileceği tarafında net bilgi ortaya çıkacak. Direkt yapılaşmayı etkileyecek bilgileri elde edeceğiz. Türkiye’de kentlerin sürdürülebilir olmasının temel şartı, zelzele güvenliğinin ön plana çıkarılması. Sarsıntı inançlı kentler oluştururken öncelikle üzerinde yaşadığımız tabanın, toprakların hangi özellikleri taşıdığını bilmeliyiz. Havzayı modellediğiniz vakit yapılaşma için hangi derinliğe kaç metre temel indirmek zorundayız, ya da mevcut binaların sarsıntıya dayanıklılığı ile ilgili bilgi edeceğiz.”

20 bin metre sondaj kuyusu açıldı
Açılması planlanan 49 bin 900 metre sondajdan şu ana kadar yaklaşık 17 bin metre jeoteknik, 3 bin metre heyelan ve hidrojeoloji maksatlı olmak üzere toplam 20 bin metre sondaj kuyusu açıldı. Çalışmalar tamamlandığında ilçenin heyelandan sıvılaşmaya, tıbbi jeolojiden taşkına kadar her türlü afet tehlikesi ve riski, bölgenin yerleşime uygunluğu pahalandırılacak. Proje kapsamında Bayraklı, Bornova ve Konak hudutları içerisinde toplam 12 bin hektarlık alanda çalışma yürütülecek.

Kaynak: (BYZHA) – Beyaz Haber Ajansı